Depresja poporodowa
Opis choroby
Depresja poporodowa to poważne zaburzenie psychiczne, diagnozowane jako epizod dużej depresji w ciągu pierwszych 4 lub 6 tygodni po porodzie. Według różnych specjalistów depresja poporodowa może pojawić się po 8 lub 12 tygodniach, albo nawet rok po porodzie.
Stan ten bez wątpienia łączy się z obciążeniem psychicznym matki związanym z ciążą, porodem i opieką nad dzieckiem. Często konieczność realizacji wielu obowiązków domowych, czy zawodowych, okres rekonwalescencji po porodzie, trudy związane z karmieniem i pielęgnacją dziecka, prowadzą do przekroczenia progu równowagi psychicznej i skutkują zaburzeniami depresyjnymi.
Depresja poporodowa określana jest jako stan przerażenia, z pojawiającymi się atakami lęku, i obsesyjnymi myślami nie poradzenia sobie z nową sytuacją, a nawet stanem dopuszczania do siebie przekonania o możliwości skrzywdzenia dziecka. Kobiety, które doświadczają lub doświadczyły depresji poporodowej boją się, że po raz kolejny zapadną na schorzenie.
W wielu przypadkach młode matki odczuwają tzw. przygnębienie poporodowe, popularnie określane jako baby blues. Szacuje się, że stan ten dotyczy 40-90% kobiet. W większości przygnębienie to nie powoduje zaburzeń funkcjonowania, nie wymaga też stosowania leczenia farmakologicznego. Wielu specjalistów uważa, że ustępuje samoistnie i jest traktowane jako stan przejściowy. W sytuacji tej ważne jest zrozumienie ze strony najbliższych, gdyż kobieta odczuwa wówczas chwiejność nastroju, okazuje wrogość, występują u niej napady płaczu i szczególne napięcie psychiczne. Nasilenie tych objawów przypada na 4-5 dzień, zwykle mija około 10 dnia po porodzie.
Przyczyny
Przyczyny choroby nie zostały jednoznacznie określone. W dalszym stopniu prowadzone są badania w tym zakresie. Rozważanych jest kilka hipotez mogących mieć związek z występowaniem depresji w okresie poporodowym.
Ważnym czynnikiem może być zespół cech osobowościowych kobiety, gdzie na pierwszy plan wysuwa się nasilona neurotyczność, czyli cecha związana z zaburzeniami emocjonalnymi o charakterze nerwicowym, niską odpornością na sytuacje stresowe, ze skłonnością do stanów lękowych.
Kolejną przyczyną wystąpienia depresji poporodowej może być brak wsparcia ze strony otoczenia – rodziny, najbliższych. Kobieta pozostaje sama z nową sytuacją – trudnościami połogu i opieki nad dzieckiem.
Epizody zaburzeń o charakterze depresyjnym przypisywane są także zmianom hormonalnym zachodzącym w ciele kobiety po urodzeniu dziecka.
Częstotliwość
Depresje poporodowe występują w 10–20% wszystkich porodów. Ryzyko nawrotu zależy od przeszłości chorobowej. U kobiet, które nigdy wcześniej nie cierpiały na zaburzenia psychiczne, nawrót występuje u około połowy, w przypadku kobiet, u których wcześniej rozpoznano zaburzenia nastroju oraz depresję poporodową, ryzyko znacznie wzrasta.
Wielu specjalistów zajmujących się tą tematyką podkreśla, że depresja poporodowa może pojawić się w ciągu pierwszego roku od porodu.
Objawy
Depresja poporodowa przypomina objawy depresji, jednak wyodrębnione zostały dla niej charakterystyczne cechy, wśród których wymienia się:
obniżenie nastroju, płaczliwość, przygnębienie, niska samoocena, poczucie małej atrakcyjności;
nieuzasadniony wzrost poziomu lęku przed skrzywdzeniem dziecka;
spadek zainteresowania formami aktywności;
zmniejszenie lub wzrost apetytu;
nadmierna senność lub bezsenność, trudności z zaśnięciem;
nadmierne martwienie się stanem zdrowia dziecka, sposobem karmienia, ilością spożywanego pokarmu, przybieraniem na wadze;
nieadekwatne poczucie winy, uczucie bezwartościowości, poczucie niemożności sprostania roli matki i wykonywania obowiązków związanych z opieką nad dzieckiem;
zmęczenie, brak energii;
brak koncentracji, trudności w podejmowaniu decyzji;
trudności w okazywaniu pozytywnych uczuć osobom bliskim;
nawracające myśli o śmierci, plany samobójcze, próby samobójcze.
Postępowanie w przypadku wystąpienia objawów
Pod żadnym względem nie należy bagatelizować niepokojących objawów wskazujących na depresję poporodową. Depresja poporodowa, jak i inne objawy zaburzenia nastroju związane z doświadczaniem rzeczywistości okołoporodowej wymagają odpowiedniego postępowania w zakresie diagnozy, jak i terapii. Zaleca się stosowanie psychoterapii w lżejszych postaciach oraz dodatkowo farmakoterapii w poważniejszych stadiach choroby.
Rozpoznanie i diagnoza
Utrzymujące się wahania nastroju i inne objawy wskazujące na depresję poporodową powinny skłaniać osoby z najbliższego otoczenia osoby chorej do szczególnej troski i podjęcia działań w kierunku konsultacji z położną, ginekologiem, a najlepiej psychologiem lub psychiatrą.
Rozpoznanie i diagnoza stanu pacjentki określana jest na podstawie wywiadu, który dotyczy między innymi czynników medyczno-biologicznych, psychologicznych i społecznych.
W celu oceny nasilenia depresji poporodowej stosowane są specjalistyczne narzędzia skriningowe, np. Edinburgh Postnatal Depression Scale (EPDS), Postpartum Checklist czy Postpartum Depression Screening Scale (PDSS).
W celu wykluczenia innych przyczyn zlecane są także badania ginekologiczne i ogólnomedyczne.
Sposoby leczenia
Leczenie depresji poporodowej polega na eliminacji czynników potęgujących zaburzenia emocjonalne. Stosowana jest psychoterapia oraz leczenie farmakologiczne. W ustaleniu z pacjentką podejmowana jest psychoterapia indywidualna, rodzinna lub grupowa.
Wpływ depresji poporodowej na dziecko
Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne podkreśla negatywny wpływ depresji poporodowej na dziecko. W poszczególnych etapach rozwoju obserwuje się następujące konsekwencje:
noworodki: mniejsza aktywność psychoruchowa, zwiększona nerwowość, zmniejszenie pozytywnych reakcji mimicznych, zaburzenia rytmu okołodobowego, wyższy poziomu hormonów stresu;
niemowlęta i małe dzieci: depresyjny sposób podejmowania interakcji, mniejsza waga i siła mięśniowa, opóźnienia w rozwoju motorycznym;
dzieci w wieku przedszkolnym: wzrost zachowań agresywnych, brak empatii, podwyższony poziom hormonów stresu.
Źródła:
[1] Maliszewska K., Preis K., Terapia depresji poporodowej – aktualny stan wiedzy, „Ann. Acad. Med. Gedan.” 2014, nr 44, s. 105-111.
[2] Chrzan-Dętkoś M. i in., Uwarunkowania i konsekwencje depresji poporodowej, „Psychoterapia” 2012, nr 2, s. 55–63.
[3] Bałkowiec-Iskra E., Niewada M., Depresja poporodowa – rozpoznawanie i leczenie, „Przewodnik Lekarza” 2002, nr 5, s. 104-110.
[4] Iracka E., Lewicka M., Występowanie depresji poporodowej wśród położnic, „European Journal of Medical Technologies” 2014, nr 3(4), s. 60-66.
[5] Kossakowska K., Profilaktyka depresji poporodowej – rola personelu medycznego w rozpoznawaniu czynników ryzyka i symptomów choroby, „Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu” 2013, t. 19, nr 4, s. 463–468.
