Ospa wietrzna u dzieci
Opis choroby
Ospa wietrzna jest ostrą wirusową chorobą wysypkową i jedną z najczęściej występujących chorób zakaźnych wieku dziecięcego. Wywołuje ją wirus Varicella-zoster (Varicella-zoster virus – VZV), należący do wirusów opryszczki. Szczyt zachorowań przypada w wieku 4-10 lat.
Zakażenie przenosi się drogą kropelkową, przez kontakt bezpośredni z osobą zarażoną oraz przez łożysko.
Okres wylęgania wynosi 10-21 dni. Zakaźność jest bardzo duża, a dla osób z bezpośredniego środowiska domowego wynosi powyżej 90%. Wirusem ospy można się zarazić 48 godzin przed wystąpieniem okresu tzw. osutki ospowej (pojawienie się swędzących pęcherzyków), aż do przyschnięcia ostatnich pęcherzyków – czas ten trwa zwykle ok. 7 dni.
Przyczyny
Przyczyną ospy jest wirus (VZV), który wnika do organizmu przez błonę śluzową górnych dróg oddechowych, tam ulega replikacji a następnie przedostaje się do krwi (wiremia pierwotna). Po ponownym namnożeniu się w komórkach układu siateczkowo-śródbłonkowego następuje faza wiremii wtórnej.
Częstotliwość (zachorowalność)
Ospa jest chorobą endemiczną. Zachorowania na nią występują przez cały rok, przenoszona jest drogą powietrzną, jak odra czy różyczka. Zapadalność na nią przypada w okresie zimy i wiosny. W Polsce co roku choruje około 200 000 dzieci w wieku 5–14 lat. Ciężkość choroby i wystąpienie ewentualnych powikłań uzależniona jest od wieku osoby chorej. Najciężej ospę przechodzą niemowlęta i osoby dorosłe.
Objawy
Początkowo, w fazie wiremii pierwotnej, pojawiają się takie objawy jak: gorączka lub stan podgorączkowy, osłabienie łaknienia, bóle głowy, bóle mięśniowo-stawowe, bóle brzucha, zapalenie gardła, nieżyt nosa, czasem przemijające zaczerwienienie skóry. Objawy te przypominają objawy grypopochodne.
W kolejnym etapie (okres osutkowy), podstawowym objawem jest typowa, swędząca wysypka. Zmiany mają początkowo charakter plamek, następnie grudek, a w końcu pęcherzyków wypełnionych przejrzystym, a potem mętnym płynem. Po 2-3 dniach pęcherzyki zmieniają postać i powstają z nich krostki, zasychające w strupki. Po odpadnięciu strupków zmiany te ustępują bez śladów w postaciach niepowikłanych.
Wysypka pojawia się na głowie (także skórze owłosionej) i tułowiu, następnie na ramionach, kończynach. Pęcherzyki mogą pojawić się także na rękach i stopach. Objaw ten jest uciążliwy dla osoby chorej, gdyż może wystąpić także na błonie śluzowej jamy ustnej i gardła, powodując dyskomfort przełykania i jedzenia oraz na spojówkach i rogówce.
Postępowanie w przypadku wystąpienia objawów
W przypadku zaobserwowania niepokojących zmian należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, w celu przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki.
Rozpoznanie i diagnoza
Rozpoznanie choroby ustala się na podstawie obrazu klinicznego i wywiadu z chorym. Z uwagi na możliwość wystąpienia ewentualnych powikłań choroby diagnoza musi zostać postawiona przez lekarza.
Ważne jest także ustalenie, czy występujące objawy nie są przyczyną innych chorób – objawem wysypki polekowej, czy innych zakażeń wirusowych.
Sposoby leczenia
Leczenie polega na podawaniu w razie konieczności leków przeciwgorączkowych. Sama pielęgnacja dziecka z ospą wietrzną polega na codziennej kąpieli i delikatnym osuszaniu skóry. Ważne jest, aby uważać i nie powodować uszkodzeń pęcherzyków. Higiena jest podstawą, gdyż zabrudzona i spocona skóra jest podatniejsza na zakażenia bakteryjne. W przypadku odczucia dużego świądu można poprosić lekarza o przepisanie leku przeciwświądowego. Pęcherzyki pojawiające się w jamie ustnej, powodujące dyskomfort jedzenia wymuszają, aby jedzenie było rozdrobnione i raczej chłodne.
Źródła:
[1] Rokicka-Milewska R. (red.), ABC chorób wieku dziecięcego, Warszawa 2012.
[2] Kalinowska A., Ospa wietrzna, [w:] Medycyna rodzinna: podręcznik dla lekarzy i studentów, red. A. Windaka, S. Chlabicz, A. Mastalerz-Migas, Wydawnictwo Termedia, Poznań 201 5, s. 610-611.
