Czy to już cukrzyca? Zasady diagnostyki i nazewnictwa zaburzeń metabolizmu glukozy.

Czy to już cukrzyca?  

Zasady diagnostyki i nazewnictwa  zaburzeń metabolizmu  glukozy.

Cukrzyca jest to grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, zwłaszcza oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych. 

Objawy  mogące sugerować   możliwość występowania cukrzycy z wysokimi wartościami  glikemii   to  nasilona diureza (wielomocz) ,   wzmożone  pragnienie   oraz  utrata masy ciała.   Często   pojawiają się również    osłabienie  i wzmożona  senność,    zmiany  ropne na skórze oraz stan zapalny narządów moczowo-płciowych.

Jeżeli występują takie  objawy   należy wykonać  badania diagnostyczne , które pozwolą określić   i nazwać  zaburzenie   metabolizmu  glukozy .  

Cukrzycę można rozpoznać   posługując się  jednym z trzech równorzędnych  kryteriów:

-  glikemia  przygodna oznaczona w próbce  krwi pobranej z żyły ( w osoczu  krwi  żylnej),  o dowolnej  porze dnia,  niezależnie od pory ostatniego posiłku, wynosząca   ≥ 200 mg/dl  (≥ 11,1 mmol/l),  przy równoczesnej  obecności  wyżej wymienionych  objawów cukrzycy;

- glikemia na czczo  oznaczana w próbce krwi pobranej po upływie  8-14 godzin od ostatniego  posiłku:  dwukrotne stwierdzenie  w  różnych dniach wartości wynoszącej  co najmniej  126 mg/dl (7 mmol/l) upoważnia do rozpoznania cukrzycy;

-glikemia w 120 minucie  doustnego testu tolerancji glukozy: stwierdzenie  wartości  równej  lub przekraczającej  200 mg/dl  ( 11,1 mmol/l) upoważnia do  rozpoznania cukrzycy;

Jeśli jednokrotny lub dwukrotny pomiar glikemii na czczo wyniesie 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l), a także wówczas, gdy przy glikemii na czczo poniżej 100 mg/dl (5,6 mmol/l) istnieje uzasadnione podejrzenie nieprawidłowej tolerancji glukozy lub cukrzycy, należy wykonać doustny test tolerancji glukozy (OGTT, oral glucose tolerance test);

Zasady  wykonania  doustnego testu tolerancji glukozy :

OGTT należy wykonywać                                                                                                                    

-   bez wcześniejszego ograniczania spożycia węglowodanów (na 3 dni przed wykonaniem badania należy stosować dietę o  normalnej zawartości węglowodanów), 

-   u osoby będącej na czczo czyli  po  co najmniej 8-godzinnym  wstrzymaniu się od przyjmowaniu pokarmów  i picia płynów,  z wyjątkiem czystej wody

 -  u osoby wypoczętej,   po przespanej nocy.                                                                                                                                                                                                                                                       Po oznaczeniu glikemii na  czczo  należy wypić w ciągu 5 minut 75 g glukozy  rozpuszczonej w 250-300 ml wody.  Dwugodzinny okres między wypiciem roztworu zawierającego 75 g glukozy a pobraniem próbki krwi osoba badana powinna spędzić w miejscu wykonania testu, w spoczynku, bez spożywania dodatkowych posiłków  i płynów oraz palenia tytoniu i  zażywania leków .                                                                  

Wszystkie oznaczenia stężenia glukozy powinny być wykonywane w osoczu krwi żylnej, w laboratorium.                                                                                                                                                                        Badania nie należy wykonywać w okresie ostrych stanów chorobowych, stanów gorączkowych lub znacznego  wyczerpania organizmu. Należy pamiętać również  o  tym  aby nie spożywać alkoholu w dniu poprzedzającym badanie  oraz nie palić tytoniu rano przed  badaniem.                                                                                                                                                                                                   

W przypadku konieczności wykonania OGTT u osoby z nietolerancją glukozy (tj. stanem przedcukrzycowym) przyjmującej z tego powodu metforminę należy przerwać jej stosowanie na co najmniej tydzień przed dniem, w którym przeprowadzony zostanie OGTT;

Preferowaną metodą diagnostyki zaburzeń tolerancji węglowodanów jest wykonywanie OGTT. Nie należy stosować do celów diagnostycznych oznaczeń glikemii wykonywanych przy użyciu glukometrów.  Jeżeli u pacjenta dwa testy na rozpoznanie cukrzycy dały sprzeczne wyniki, należy powtórzyć ten test, którego wynik przekracza punkt diagnostyczny.

W Stanach Zjednoczonych i niektórych krajach Europy w kryteriach diagnostycznych uwzględniono wartość HbA1c. Obecnie PTD nie zaleca stosowania oznaczenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c) do rozpoznawania cukrzycy.

Nazewnictwo stanów hiperglikemicznych według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization):                                      

- prawidłowa glikemia na czczo: 70–99 mg/dl (3,9– –5,5 mmol/l);                                                                  

- nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG, impaired fasting glucose): 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l);               

- nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT, impaired glucose tolerance): w 120. minucie OGTT glikemia 140–199 mg/dl (7,8–11 mmol/l);                 

- stan przedcukrzycowy — IFG i/lub IGT;                                                                                                    - 

 

cukrzyca — jedno z następujących kryteriów: 

 

1. objawy hiperglikemii i glikemia przygodna ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l), 

2. 2-krotnie glikemia na czczo ≥ 126 mg/dl (≥ 7,0 mmol/l), 

3. glikemia w 120. minucie OGTT ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l).

 

W grupach ryzyka konieczne jest prowadzenie badań przesiewowych w kierunku cukrzycy, ponieważ u ponad połowy chorych nie występują objawy hiperglikemii. Badanie w kierunku cukrzycy należy przeprowadzić raz w ciągu 3 lat u każdej osoby powyżej 45. roku życia.                          

 

Ponadto, niezależnie od wieku, badanie to należy wykonać co roku u osób z następujących grup ryzyka:                                             

— z nadwagą lub otyłością [BMI ≥ 25 kg/m2 i/lub obwód w talii > 80 cm (kobiety); > 94 cm (mężczyźni)];                                           

— z cukrzycą występującą w rodzinie (rodzice bądź rodzeństwo);                                                                     

— mało aktywnych fizycznie;                                                                                                                       

— z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej narażonej na cukrzycę;

— u osób u  których w poprzednim badaniu stwierdzono stan przedcukrzycowy;                                           

— u kobiet z przebytą cukrzycą ciążową;                                                                                                        

— u kobiet, które urodziły dziecko o masie ciała > 4 kg;                                                                             

— z nadciśnieniem tętniczym (≥ 140/90 mm Hg);                                                                                     

— z dyslipidemią [stężenie cholesterolu frakcji HDL < 40 mg/dl (< 1,0 mmol/l) i/lub triglicerydów > 150 mg/dl (>1,7 mmol/l)];                     

— u kobiet z zespołem policystycznych jajników;  

Sytuacje  szczególne                                                                                                  

 

• U kobiet, u których wcześniej nie rozpoznano cukrzycy, między 24. a 28. tygodniem ciąży należy wykonać test doustnego obciążenia 75 g glukozy w celu diagnostyki cukrzycy ciążowej.   Pomiary glikemii wykonuje  się na  czczo oraz w 60 i 120 minucie  OGTT                                     

• Rozpoznanie cukrzycy u dzieci w pierwszych 6 miesiącach życia wymaga przeprowadzenia badań genetycznych w kierunku cukrzycy noworodkowej.       

• U chorych na mukowiscydozę należy corocznie po 10. roku życia wykonywać test doustnego obciążenia glukozą w celu rozpoznania cukrzycy.

Zródła:

1.       Sieradzki  J.  ( red.)  Cukrzyca,t.1., wydanie 2, Gdańsk  2015

2.       Polskie TowarzystwoDiabetologiczne , Diabetologia praktyczna  2017, tom 3,suplement A

Wyszukaj i Umów się!

Najbliższe wolne terminy do lekarzy ze specjalizacji: Cukrzyca

Umów konsultacje