Choroba niedokrwienna serca (choroba wieńcowa)
Opis choroby
Choroba niedokrwienna serca to zespół objawów klinicznych wywołanych zaburzeniem równowagi pomiędzy wielkością przepływu wieńcowego, a zapotrzebowaniem mięśnia sercowego na tlen i związki energetyczne. Głównymi powodami występowania choroby wieńcowej są procesy zwężające tętnice wieńcowe, zaburzenia czynności tętnic i zakłócenia metabolizmu mięśnia sercowego.
Przyczyny
Najczęstszą przyczyną występowania choroby wieńcowej są zmiany miażdżycowe w nasierdziowych tętnicach wieńcowych. Nasilenie tych czynników prowadzić może do ryzyka zawału serca i zgonu. Do innych rzadszych, niemiażdżycowych przyczyn niedokrwienia zalicza się skurcz tętnicy wieńcowej i ich wrodzone anomalie, zator tętnicy wieńcowej, rozwarstwienie i stany zapalne.
Wśród czynników ryzyka wystąpienia choroby wieńcowej wymienia się:
· podwyższone stężenie cholesterolu;
· palenie papierosów;
· otyłość;
· cukrzycę;
· nadciśnienie tętnicze;
· płeć (męska);
· chorobę wieńcową występującą w rodzinie;
· małą aktywność fizyczną;
· stany nadkrzepliwości.
Częstotliwość (zachorowalność)
Choroba niedokrwienna serca stanowi jedną z głównych przyczyn przedwczesnej śmierci w naszym kraju. Według danych GUS w roku 2016 z powodu choroby niedokrwiennej serca zmarło 39131 osób. Najwyższe wartości dotyczą województw: mazowieckiego, małopolskiego i śląskiego. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) śmiertelność z powodu choroby niedokrwiennej serca wzrośnie w 2020 roku do 11,1 mln.
Objawy choroby
Podstawowym objawem niedokrwienia obszaru mięśnia sercowego jest ból wieńcowy. Uważa się, że ból wieńcowy jest bólem trzewnym, przekazywanym dośrodkowymi czuciowymi włóknami współczulnymi, które rozmieszczone są w przedsionkach i komorach serca.
Do charakterystycznych cech bólu wieńcowego należą:
nasilenie bólu – ból o miernym lub średnim nasileniu;
charakter bólu – gniotący, uciskający, rozpierający i palący; przez pacjentów często opisywany jako wrażenie zatykania, dławienia, palenia w przełyku i rozpierania klatki piersiowej;
czas trwania bólu – kilka do kilkunastu minut;
powiązanie z wysiłkiem fizycznym – wystąpienie bólu zmusza do zaprzestania nadmiernej aktywności, ale po kilku minutach odpoczynku szybko mija; ból występujący po szybkim spożyciu posiłku, częściej występujący w czasie wietrznej lub mroźnej pogody;
lokalizacja i promieniowanie bólu – umiejscowienie bólu za mostkiem, nieco na lewo od mostka; ból często promieniuje od lewego barku do lewej ręki; nietypową lokalizacją jest występowanie bólu wyłącznie w okolicy międzyłopatkowej lub w stawie łokciowym;
ustępowanie bólu – ból ten związany jest z przejściowym niedokrwieniem serca i z reguły ustępuje po kilku, kilkunastu minutach od zaprzestania wysiłku lub natychmiast po zażyciu nitrogliceryny.
Ból wieńcowy występować może także w porze nocnej, często nawet budząc chorego ze snu. Stan ten może wskazywać na duże zaawansowanie choroby i skutkować zawałem serca.
Postępowanie w przypadku wystąpienia objawów
W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów, zwłaszcza powtarzających się, należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu w celu przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki.
Rozpoznanie i diagnoza
W diagnozie choroby niedokrwiennej serca prowadzona jest ocena zmian miażdżycowych tętnic wieńcowych za pomocą koronarografii lub wielonarządowej tomografii komputerowej z zastosowaniem bramkowania EKG. Stosowana jest także ultrasonografia. Duże znaczenie mają także tzw. próby obciążeniowe: elektrokardiograficzna, echokardiograficzna oraz scyntygraficzna.
Do badań podstawowych należą:
ocena stężeń markerów martwicy mięśnia sercowego,
morfologia krwi obwodowej,
ocena stężenia glukozy,
ocena stężenia sodu i potasu,
ocena stężenia kreatyniny, mocznika,
ocena lipidogramu: stężenie cholesterolu, LDL, HDL, triglicerydów,
ewentualnie B, CRP.
Sposoby leczenia
Z uwagi na przewlekły charakter choroby w zakresie leczenia prowadzona jest przede wszystkim edukacja pacjenta, obejmująca zmianę stylu życia oraz farmakoterapia. Pacjent powinien zaprzestać palenia papierosów, w przypadku otyłości zalecana jest redukcja masy ciała, wykonywanie ćwiczeń fizycznych w miarę swoimi możliwościami i stosowanie zdrowej diety. Należy unikać czynników wywołujących objawy. Pacjent powinien posiadać przy sobie nitroglicerynę podjęzykową, w postaci tabletek lub aerozolu, do stosowania w przypadku wystąpienia ostrych objawów lub profilaktycznie przed wysiłkiem fizycznym.
W przypadku objawów bardziej zaawansowanych stosowana jest m.in. angioplastyka i stentowanie tętnic wieńcowych.
Dieta w chorobie niedokrwiennej serca
Dietoterapia w chorobie niedokrwiennej serca opiera się na spożywaniu produktów z różnych grup żywności z zachowaniem optymalnych proporcji. Jadłospis osób chorych powinien uwzględniać: produkty zbożowe, warzywa i owoce, mleko i jego przetwory, produkty dostarczające pełnowartościowego białka, z zachowaniem ostrożności w przypadku występowania chorób współtowarzyszących.
Źródła:
[1] Janion M., Kardiologia, Akademia Świętokrzyska im Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2005.
[2] Sawicka K., Grządka A., Łuczyk R., Wawryniuk A., Prasał M., Łuczyk M., Daniluk J., Awareness of risk factors for coronary heart disease in patients after myocardial infarction, “Journal of Education, Health and Sport” 2016, nr 6(12), s. 795-816.
[3] Gray H.H., Dawkins K.D., Morgan J.M., Simpson I.A., Kardiologia, Wydawnictwo ViaMedica, Gdańsk 2003.
[4] Pruszczyk P., Hryniewiecki T., Drożdż J., (red.), Kardiologia. [Cz. 1, Z elementami angiologii], Warszawa [2009].
[5] Van Boxel G., Leach O.A., Choroby wewnętrzne, Edra Urban & Partner, Wrocław 2016.
