Czy to już cukrzyca? Zasady diagnostyki i nazewnictwa zaburzeń metabolizmu glukozy.
Czy to już cukrzyca?
Zasady diagnostyki i nazewnictwa zaburzeń metabolizmu glukozy.
Cukrzyca jest to grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, zwłaszcza oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.
Objawy mogące sugerować możliwość występowania cukrzycy z wysokimi wartościami glikemii to nasilona diureza (wielomocz) , wzmożone pragnienie oraz utrata masy ciała. Często pojawiają się również osłabienie i wzmożona senność, zmiany ropne na skórze oraz stan zapalny narządów moczowo-płciowych.
Jeżeli występują takie objawy należy wykonać badania diagnostyczne , które pozwolą określić i nazwać zaburzenie metabolizmu glukozy .
Cukrzycę można rozpoznać posługując się jednym z trzech równorzędnych kryteriów:
- glikemia przygodna oznaczona w próbce krwi pobranej z żyły ( w osoczu krwi żylnej), o dowolnej porze dnia, niezależnie od pory ostatniego posiłku, wynosząca ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l), przy równoczesnej obecności wyżej wymienionych objawów cukrzycy;
- glikemia na czczo oznaczana w próbce krwi pobranej po upływie 8-14 godzin od ostatniego posiłku: dwukrotne stwierdzenie w różnych dniach wartości wynoszącej co najmniej 126 mg/dl (7 mmol/l) upoważnia do rozpoznania cukrzycy;
-glikemia w 120 minucie doustnego testu tolerancji glukozy: stwierdzenie wartości równej lub przekraczającej 200 mg/dl ( 11,1 mmol/l) upoważnia do rozpoznania cukrzycy;
Jeśli jednokrotny lub dwukrotny pomiar glikemii na czczo wyniesie 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l), a także wówczas, gdy przy glikemii na czczo poniżej 100 mg/dl (5,6 mmol/l) istnieje uzasadnione podejrzenie nieprawidłowej tolerancji glukozy lub cukrzycy, należy wykonać doustny test tolerancji glukozy (OGTT, oral glucose tolerance test);
Zasady wykonania doustnego testu tolerancji glukozy :
OGTT należy wykonywać
- bez wcześniejszego ograniczania spożycia węglowodanów (na 3 dni przed wykonaniem badania należy stosować dietę o normalnej zawartości węglowodanów),
- u osoby będącej na czczo czyli po co najmniej 8-godzinnym wstrzymaniu się od przyjmowaniu pokarmów i picia płynów, z wyjątkiem czystej wody
- u osoby wypoczętej, po przespanej nocy. Po oznaczeniu glikemii na czczo należy wypić w ciągu 5 minut 75 g glukozy rozpuszczonej w 250-300 ml wody. Dwugodzinny okres między wypiciem roztworu zawierającego 75 g glukozy a pobraniem próbki krwi osoba badana powinna spędzić w miejscu wykonania testu, w spoczynku, bez spożywania dodatkowych posiłków i płynów oraz palenia tytoniu i zażywania leków .
Wszystkie oznaczenia stężenia glukozy powinny być wykonywane w osoczu krwi żylnej, w laboratorium. Badania nie należy wykonywać w okresie ostrych stanów chorobowych, stanów gorączkowych lub znacznego wyczerpania organizmu. Należy pamiętać również o tym aby nie spożywać alkoholu w dniu poprzedzającym badanie oraz nie palić tytoniu rano przed badaniem.
W przypadku konieczności wykonania OGTT u osoby z nietolerancją glukozy (tj. stanem przedcukrzycowym) przyjmującej z tego powodu metforminę należy przerwać jej stosowanie na co najmniej tydzień przed dniem, w którym przeprowadzony zostanie OGTT;
Preferowaną metodą diagnostyki zaburzeń tolerancji węglowodanów jest wykonywanie OGTT. Nie należy stosować do celów diagnostycznych oznaczeń glikemii wykonywanych przy użyciu glukometrów. Jeżeli u pacjenta dwa testy na rozpoznanie cukrzycy dały sprzeczne wyniki, należy powtórzyć ten test, którego wynik przekracza punkt diagnostyczny.
W Stanach Zjednoczonych i niektórych krajach Europy w kryteriach diagnostycznych uwzględniono wartość HbA1c. Obecnie PTD nie zaleca stosowania oznaczenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c) do rozpoznawania cukrzycy.
Nazewnictwo stanów hiperglikemicznych według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health Organization):
- prawidłowa glikemia na czczo: 70–99 mg/dl (3,9– –5,5 mmol/l);
- nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG, impaired fasting glucose): 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l);
- nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT, impaired glucose tolerance): w 120. minucie OGTT glikemia 140–199 mg/dl (7,8–11 mmol/l);
- stan przedcukrzycowy — IFG i/lub IGT; -
cukrzyca — jedno z następujących kryteriów:
1. objawy hiperglikemii i glikemia przygodna ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l),
2. 2-krotnie glikemia na czczo ≥ 126 mg/dl (≥ 7,0 mmol/l),
3. glikemia w 120. minucie OGTT ≥ 200 mg/dl (≥ 11,1 mmol/l).
W grupach ryzyka konieczne jest prowadzenie badań przesiewowych w kierunku cukrzycy, ponieważ u ponad połowy chorych nie występują objawy hiperglikemii. Badanie w kierunku cukrzycy należy przeprowadzić raz w ciągu 3 lat u każdej osoby powyżej 45. roku życia.
Ponadto, niezależnie od wieku, badanie to należy wykonać co roku u osób z następujących grup ryzyka:
— z nadwagą lub otyłością [BMI ≥ 25 kg/m2 i/lub obwód w talii > 80 cm (kobiety); > 94 cm (mężczyźni)];
— z cukrzycą występującą w rodzinie (rodzice bądź rodzeństwo);
— mało aktywnych fizycznie;
— z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej narażonej na cukrzycę;
— u osób u których w poprzednim badaniu stwierdzono stan przedcukrzycowy;
— u kobiet z przebytą cukrzycą ciążową;
— u kobiet, które urodziły dziecko o masie ciała > 4 kg;
— z nadciśnieniem tętniczym (≥ 140/90 mm Hg);
— z dyslipidemią [stężenie cholesterolu frakcji HDL < 40 mg/dl (< 1,0 mmol/l) i/lub triglicerydów > 150 mg/dl (>1,7 mmol/l)];
— u kobiet z zespołem policystycznych jajników;
Sytuacje szczególne
• U kobiet, u których wcześniej nie rozpoznano cukrzycy, między 24. a 28. tygodniem ciąży należy wykonać test doustnego obciążenia 75 g glukozy w celu diagnostyki cukrzycy ciążowej. Pomiary glikemii wykonuje się na czczo oraz w 60 i 120 minucie OGTT
• Rozpoznanie cukrzycy u dzieci w pierwszych 6 miesiącach życia wymaga przeprowadzenia badań genetycznych w kierunku cukrzycy noworodkowej.
• U chorych na mukowiscydozę należy corocznie po 10. roku życia wykonywać test doustnego obciążenia glukozą w celu rozpoznania cukrzycy.
Zródła:
1. Sieradzki J. ( red.) Cukrzyca,t.1., wydanie 2, Gdańsk 2015
2. Polskie TowarzystwoDiabetologiczne , Diabetologia praktyczna 2017, tom 3,suplement A
