Nadciśnienie tętnicze w ciąży
Opis choroby
Nadciśnienie tętnicze krwi w ciąży stanowi potencjalne niebezpieczeństwo zarówno dla matki, jak i płodu. Ciśnienie krwi 140/90 Hg i powyżej uważane jest za nieprawidłowe. Prawidłowe ciśnienie krwi nie powinno przekraczać wartości 120/80.
Powikłania występujące u matek to: niewydolność nerek i krążenia, rozsiane krzepnięcie wewnątrznaczyniowe, krwawienie do ośrodkowego układu nerwowego i siatkówki. Powikłania u płodu to: zgon wewnątrzmaciczny, wcześniactwo, ograniczenie wzrostu wewnątrzmacicznego, przedwczesne oddzielenie się łożyska, niedotlenienie wewnątrz maciczne.
U kobiet w ciąży może wystąpić:
• przewlekłe nadciśnienie – rozpoznane przed ciążą lub przed ukończonym 20. tygodniem ciąży i utrzymuje się dłużej niż 6 tygodni po porodzie,
• stan przedrzucawkowy (preeklampsja) wartość ciśnienia tętniczego (≥ 140/90 mm Hg) i obecność białkomoczu (utrata ≥ 0,3 g białka na dobę) po zakończeniu 20. tygodnia ciąży (wyjątki: ciążowa choroba trofoblastu, ciąża mnoga),
• rzucawka – pojawienie się drgawek toniczno-klonicznych w przebiegu stanu przedrzucawkowego,
• przewlekłe nadciśnienie tętnicze połączone ze stanem przedrzucawkowym,
• nadciśnienie tętnicze ciążowe – podwyższone ciśnienie tętnicze po 20. tygodniu ciąży bez towarzyszącego białkomoczu.
Nadciśnienie indukowane ciążą może być uważane za równoznaczne ze stanem przedrzucawkowym.
Przyczyny
Przyczyna schorzenia nie jest znana, natomiast uważa się, że odpowiedzialny w tym aspekcie może być trofoblast (wewnętrzna warstwa komórek zewnętrznych błony płodowej).
Czynniki, które mogą predysponować do wystąpienia stanu przedrzucawkowego to:
• pierwsza ciąża,
• ryzyko wzrastające z wiekiem,
• obciążony wywiad rodzinny,
• istniejące wcześniej nadciśnienie,
• ciąża wielopłodowa,
• cukrzyca w ciąży,
• zaśniad groniasty (niezłośliwa postać ciążowej choroby trofoblastycznej),
• ciężki konflikt serologiczny u płodu,
• nieprawidłowa dieta ciężarnej,
• stres.
Częstotliwość (zachorowalność)
Nadciśnienie tętnicze zaliczane jest do grupy patologii ciąży i stanowi przyczynę umieralności okołoporodowej matek i płodów. Szacuje się, że ok. 18% wszystkich zgonów kobiet związanych z ciążą jest spowodowanych nadciśnieniem tętniczym i jego powikłaniami.
W Polsce notuje się ok. 6-8% ciąż, w trakcie których wymagane jest leczenie nadciśnienia tętniczego krwi.
Objawy choroby
Charakterystyczną cechą choroby jest uogólniony skurcz naczyń krwionośnych, który powoduje wzrost oporu naczyniowego i rozwój nadciśnienia tętniczego. W stanie przedrzucawkowym podwyższone ciśnienie tętnicze krwi jest objawem poważnych zaburzeń ogólnoustrojowych.
Wyróżnia się łagodny i ciężki stan przedrzucawkowy oraz następujące objawy towarzyszące.
Łagodny stan przedrzucawkowy: zaburzone ciśnienie krwi (≥ 140/90 mm Hg), białkomocz (dobowa utrata białka z moczem ≥ 300mg).
Ciężki stan przedrzucawkowy: zaburzenia ciśnienia krwi w czasie spoczynku w łóżku (≥ 160 mm Hg – skurczowe lub ≥ 110 mm Hg – rozkurczowe), zaburzenia białkomoczu dobowego, skąpomocz, zaburzenia ze strony ośrodkowego układu nerwowego lub narządu wzroku – bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, zaburzenia świadomości, obrzęk płuc lub sinica, bóle w nadbrzuszu lub prawym podżebrzu, upośledzenie funkcji wątroby, małopłytkowość, ograniczenie wewnątrzmacicznego wzrostu płodu.
Postępowanie w przypadku wystąpienia objawów
Wystąpienie podwyższonego ciśnienia krwi w trakcie ciąży wymaga natychmiastowego podjęcia leczenia, gdyż zagraża zarówno matce jak i płodowi. Najważniejszym elementem jest monitorowanie stanu płodu i rozwoju choroby u matki, dlatego bezzwłocznie należy skorzystać z opieki lekarskiej. W uzasadnionych przypadkach konieczna będzie także hospitalizacja.
Rozpoznanie i diagnoza
Podstawową formą rozpoznania i leczenia jest dobowa opieka przedporodowa, regularny nadzór lekarza położnika. W tym celu wykonywane są rutynowe badania a następnie podejmowana decyzja o dalszym leczeniu. U kobiet z potwierdzonym nadciśnieniem prowadzona jest: regularna kontrola ciśnienia krwi, ilościowa ocena białkomoczu, stężenie moczanów w surowicy krwi, oznaczenie liczby płytek krwi, oznaczenie aktywności enzymów wątrobowych, ocena wzrastania i dobrostanu płodu.
Sposoby leczenia
Rodzaj zastosowanego leczenia uzależniony jest od stanu pacjentki. Leczenie ambulatoryjne stosowane jest tylko w przypadku pacjentek z lekką postacią stanu przedrzucawkowego. W tym przypadku zalecany jest wypoczynek w łóżku, regularna kontrola ciśnienia tętniczego krwi oraz ocena stanu płodu. Natomiast każdy przypadek ciężkiej postaci stanu przedrzucawkowego wymaga hospitalizacji.
Należy pamiętać, że choroba może przybrać nieprzewidziany przebieg, a nasilenie objawów postępować bardzo szybko.
Dieta
Czynnikiem profilaktycznym i leczniczym w lekkim stanie przedrzucawkowym jest właściwa dieta. Kobieta powinna spożywać większe ilości produktów zawierających wysokogatunkowe białko oraz ograniczać spożycie soli. Potrawy powinny być głównie gotowane, duszone bez tłuszczu, pieczone w folii. Wśród składników diety powinny się znaleźć: chude mięso, ryby, owoce morza, jaja, nasiona roślin strączkowych, mleko i jego przetwory z wyjątkiem serów fermentowanych. Jadłospis ciężarnych powinien wykluczać produkty z dużą ilością soli, benzoesanu sodu lub wodorowęglanu sodu, produkty wysokotłuszczowe (słone paluszki, chipsy, tłuste mięsa, napoje gazowane, potrawy typu fast food).
Źródła:
[1] Oleszczuk J., Leszczyńska-Gorzelak B. Nadciśnienie tętnicze, [w: ] Położnictwo i ginekologia, pod red. W. Bręborowicza, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2005, s. 194–207.
[2] Nowicki M., Czupryniak A., Nowakowska D., Wilczyński J., Nadciśnienie tętnicze u ciężarnych — ocena czynników ryzyka, zapobieganie i leczenie, „Ginekologia Polska” 2002, nr 73 (9), s. 783–793.
[3] Czajkowski K., Nadciśnienie ciążowe, [w:] Nadciśnienie tętnicze, pod red. A. Januszewicz, W. Januszewicz, E. Szczepańska-Sadowska, M. Sznajderman, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2004, s. 717–728.
[4] Bręborowicz G.H. (red.), Ginekologia i położnictwo: repetytorium, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2010.
