Zaćma
Opis choroby
Zaćma występuje jako wada wrodzona, choroba dziedziczna, skutek rożnych chorób lub efekt starzenia się. Choroba związana jest z wiekiem i pojawia się u około 50% ludzi w wieku 65-74 lat i mniej więcej u 70% osób powyżej 75. roku życia.
Zaćma to choroba polegająca na częściowym lub całkowitym zmętnieniu soczewki oka. W zależności od stopnia zaawansowania można wyróżnić zaćmę: niedojrzałą, dojrzałą, przejrzałą oraz zaćmę Morgagniego.
Zaćmę opisuje się również w zależności od warstwy soczewki, która uległa zmętnieniu. W tym przypadku umiejscowienie zaćmy może być: podtorebkowe, korowe lub jądrowe oraz przednie i tylnie. Przy zmętnieniu jądra i kory mogą zachodzić zmiany koloru soczewki na żółty lub bursztynowy.
Przyczyny
Najczęstszą przyczyną zaćmy są zmiany związane z wiekiem. Inne przyczyny to: uraz, zapalenie, zaburzenia metaboliczne, błędy żywieniowe, wpływ kortykosteroidów (stosowanie leków o działaniu przeciwzapalnym, przeciwalergicznym i immunosupresyjnym).
Zaćma może rozwijać się przez wiele lat lub postępować gwałtownie, w zależności od jej przyczyn i postaci.
Częstotliwość (zachorowalność)
Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zaćma zajmuje czołowe miejsce jako przyczyna pogarszania ostrości wzroku osób w różnym wieku, może doprowadzić nawet do ślepoty. Szacuje się, że problem ten dotyka ok. 27 mln ludzi. Z zaćmą zmaga się też ponad pół miliona Polaków. Zaćma dotyczy w jednakowym stopniu obu płci.
Objawy choroby
Pacjent może zauważać następujące objawy:
• zamazanie obrazu, utrata zdolności do prezentowania osobnych i wyraźnych obiektów,
• zaburzenie widzenia, pogorszenie jakości widzenia a nawet jego upośledzenie,
• narastająca krótkowzroczność, powielenie obrazu z powodu nieregularnego załamywania światła w soczewce,
• zjawisko rozszerzania się światła wokół źrenicy i trudności np. z prowadzeniem samochodu,
• trudności z rozpoznawaniem kolorów, w miarę zażółcania się jądra soczewki obrazy wydają się bardziej żółte lub brązowe.
Postępowanie w przypadku wystąpienia objawów
Pacjent, u którego pogarsza się wzrok wymaga badania całościowego, w celu ustalenia przyczyn pogarszania się wzroku. Badanie takie wykonuje okulista. W razie występowania chorób współtowarzyszących zlecane są także dodatkowe badania.
Rozpoznanie i diagnoza
Po przeprowadzeniu wywiadu dotyczącego pogorszenia widzenia wykonywane są kolejne diagnozy: badanie ostrości wzroku, odruch źreniczny, wziernikowanie.
Soczewkę można badać za pomocą oftalmoskopu, wykorzystując soczewki skupiające. Poza oftalmoskopią okulista przeprowadza rutynowe badania w lampie szczelinowej, zapewniając powiększony, trójwymiarowy obraz soczewki i innych struktur przedniego odcinka gałki ocznej. Do oceny plamki i tarczy nerwu wzrokowego przeprowadzane jest badanie dna oka.
Sposoby leczenia
Przed uznaniem zaćmy za przyczynę utraty widzenia wykluczane są inne poważniejsze przyczyny. U pacjentów, u których pogorszenie widzenia wiąże się z zaćmą i negatywnie wpływa na jego codzienne życie przeprowadzany jest zabieg chirurgiczny usunięcia zaćmy.
Krótka i mało obciążająca procedura operacyjna powoduje zminimalizowanie przeciwskazań do operacji.
Leczenie polega na usunięciu zmętniałej soczewki i uzupełnieniu mocy refrakcyjnej oka sztuczną soczewką wszczepioną w miejsce usuniętej. Najczęściej stosowaną techniką operacyjnego usunięcia zaćmy jest fakoemulsyfikacja. Zastosowanie tej techniki pozwala na szybkie gojenie i rehabilitację oka. Usunięcie zaćmy jest zabiegiem bezpiecznym i może trwać ok 15 minut w znieczuleniu miejscowym.
Postępowanie po operacji
Pacjenci, u których przeprowadzono operacje okulistyczne, w tym m. in. operację usunięcia zaćmy, powinni przestrzegać kilku zasad postępowania w celu zapewnienia prawidłowego powrotu do zdrowia:
1. Rana pooperacyjna jest w trakcie gojenie, stan ten może trwać ok. 6 tygodni. W tym czasie pacjenci mogą odczuwać „ciało obce” pod powieką. Uczucie to będzie ustępowało.
2. Bezwzględnie należy unikać nadmiernego wysiłku fizycznego. Nie wolno podnosić rzeczy o ciężarze powyżej 5 kg.
3. Unikać pochylania się, napinania mięśni brzucha, wstrzymać się z uprawianiem sportu.
4. Unikać zaciskania oka, uciskania go i tarcia.
5. Ewentualną wydzielinę należy delikatnie usunąć czystym wacikiem, unikając naciskania powieki.
6. Należy przestrzegać zaleceń zamieszczonych na karcie informacyjnej dotyczących leczenia miejscowego i ogólnego.
7. Dokładnie myć ręce przed zakrapianiem oczu i prawidłowo podawać krople. Nie stosować innych kropli.
8. W okresie pooperacyjnym nie stosować gorącej kąpieli i nie korzystać z sauny.
9. Unikać silnego nasłonecznienia i dużego zapylenia.
10. W przypadku wystąpienia dolegliwości bólowych lub pogorszenia widzenia należy bezzwłocznie zgłosić się do lekarza prowadzącego lub do kliniki, w której wykonano operację.
11. Należy zgłosić się na badania kontrole według zaleceń w karcie informacyjnej.
Źródła:
[1] Bradford C. A., Okulistyka, Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2006.
[2] Kurowska K., Celmer-Ozdowska I., Depresyjność a jakość życia u osób z rozpoznaną zaćmą, „Hygeia Public Health” 2014, nr 49(3), s. 554-559.
[3] Iwaszkiewicz-Bilikiewicz B., Zaćma (cataracta), „Geriatra” 2008, nr2, s. 252-254.
