Onychofagia - czyli nawykowe obgryzanie paznokci
Opis choroby
Onychofagia (gryzienie paznokci) to zachowanie, które w łagodnej postaci polega na wkładaniu do ust paznokci w taki sposób, że dochodzi do kontaktu pomiędzy płytką paznokcia a zębami. Jest to zaburzenie należące do grupy zaburzeń BFRB (body focused repetitive behaviors). W sytuacji nasilenia tego zachowania dochodzi do obgryzania krawędzi paznokcia aż do granicy miękkich tkanek. Osoby cierpiące na onychofagię często gryzą paznokcie do całkowitego usunięcia wystającej części, często gryząc również naskórek znajdujący się wokół paznokcia. Najczęściej dochodzi do obgryzania paznokci u rąk, jednak notowane są także przypadki obgryzania paznokci stóp.
Przyczyny
Zaburzenie to zaliczane jest do psychodermatoz, chorób dermatologicznych, gdzie występujące zmiany skórne lub przeświadczające o ich obecności są wynikiem pierwotnych objawów zaburzeń psychicznych. Łączy się pojawienie onychofagii ze stresem, lękiem, samotnością oraz biernością, może być konsekwencją braku higieny paznokci lub przeniesieniem nawyku ssania kciuka. Wśród przyczyn u osób dorosłych wymienia się: zaburzenia poziomu żelaza, miedzi lub witamin we krwi, przezywanie konfliktów społecznych, rodzinnych i osobistych, strach.
Częstotliwość (zachorowalność)
Zaburzenie to jest nawykiem często występującym u dzieci ale również u dorosłych. W wielu przypadkach problem ten jest zauważalny przed osiągnięciem wieku 3-4 lata. Większa liczba przypadków tych zaburzeń, jest widoczna u dzieci w wieku pomiędzy 4. a 6. rokiem życia i wzrasta podczas wieku dojrzewania. Ocenia się, że onychofagia stanowi problem dla 20-33% dzieci w wieku pomiędzy 7. a 10. rokiem życia i w równej mierze dotyczy obu płci.
Objawy choroby
Objawy mogące wskazywać na ochynofagię to przede wszystkim niekontrolowane wkładanie rąk do ust i obgryzanie paznokci i naskórka, prowadzące do zniekształceń płytki i występowania stanów zapalnych wokół nich.
Postępowanie w przypadku wystąpienia objawów
Onychofagia może występować w dwóch postaciach: łagodnej – gdy osoba zmagająca się z takimi zachowaniami sporadycznie obgryza paznokcie w celu złagodzenia napięć nerwowych i postaci niebezpiecznej – gdy dochodzi do okaleczenia palców, prowadząca do poważnych konsekwencji zdrowotnych. W postaci niebezpiecznej należy rozważyć konsultację medyczną z lekarzem specjalistą.
Rozpoznanie i diagnoza
W schorzeniu tym pomocy należy szukać u dermatologa (leczenie dermatologiczne uszkodzeń i ran pokołopaznokciowych) lub psychiatry, który po odpowiednim rozpoznaniu i diagnozie zaleci leczenie natręctw.
Sposoby leczenia
W ocenie specjalistów leczenie onychofagii, podobnie jak w przypadku innych zaburzeń obsesyjno-kompulsacyjnych należy połączyć farmakoterapię i terapię behawioralną.
Farmakoterapia polega na stosowaniu leków antydepresyjnych. U około 60-70% osób zmagających się z tym zaburzeniem stosowanie farmakoterapii uznaje się za skuteczną metodę leczenia.
W skład terapii behawioralnej wchodzą dwa etapy:
• Trening zmiany nawyków: proces uświadamiania sobie własnych nawyków – nauka relaksacji, prawidłowego oddychania, koncentracja na własnych odczuciach, kontrola przeciwstawnych reakcji napięcia mięśni ciała;
• Nauka techniki kontroli bodźców, umiejętność kontrolowania bodźców, które prowadzą do autoagresji;
W terapii zaburzenia stosuje się także hipnoterapię.
Konsekwencje braku leczenia
Wśród konsekwencji zaburzenia wymienić można:
• problemy zdrowotne związane z powstawaniem na otaczającej paznokcie skórze ran, infekcji, zakażeń,
• uszkodzenia naskórka i płytki paznokcia, deformacja płytki, wysiewy brodawek okołopaznokciowych, wylewy krwawe podpaznokciowe,
• wieloletni nawyk obgryzania paznokci może prowadzić do ich całkowitego zaniku, a nawet prowadzić do utraty dystalnych paliczków palca,
• problemy stomatologiczne, zaburzenia czynności układu ruchu narządu żucia, nieprawidłowość zgryzu, zniekształcenie szczęki, konieczność leczenia ortodontycznego,
• przenoszenie do ust a następnie do układu pokarmowego bakterii znajdujących się na rękach,
• niekorzystny wpływ na funkcjonowanie społeczne, zachowanie traktowane jako nieakceptowane i oceniane jako nieestetyczne i niegrzeczne, traktowane jako niedojrzałe, wskazujące na nerwowość i brak kompetencji społecznych.
Źródła:
[1] Gniadek A., Chochora J., Konsekwencje zdrowotne onychofagii, „Hygeia Public Health” 2010, 45 (2): 109-114.
[2] Ilg F., Bates Ames L., Baker S.M., Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat. Poradnik dla rodziców, psychologów i lekarzy, Gdańsk 2007.
[3] Kałużna-Wielobób A., Prochwicz K., Zaburzenia BFRB u młodzieży, „Rocznik Komisji Nauk Pedagogicznych” 2012, 65: 175-189.
[4] Okuniewska A., i in., Etiopatogeneza, przebieg kliniczny oraz powikłania towarzyszące onychofagii onychotillomanii, „Przegląd Dermatologiczny” 2011, 98: 519-523.
