Rak prostaty
Opis choroby
Rak gruczołu krokowego jest nowotworem pierwotnie hormonozależnym.
W większości przypadków nowotwory gruczołu krokowego należą do gruczolakoraków. Rzadsze postacie obejmują: mięsaki, raki płaskonabłonkowe, raki podstawnokomórkowe, raki z nabłonka urotelialnego, raki drobnokomórkowe i inne. Gruczolakorak zazwyczaj rozwija się w sferze obwodowej stercza (75%), w 20% przypadkach w strefie przejściowej, a w 5% w strefie centralnej.
Przyczyny
Czynnikami rozwoju raka gruczołu krokowego mogą być:
• predyspozycje dziedziczne,
• duże stężenie testosteronu oraz insulinopodobnego czynnika wzrostu w surowicy, sięgające górnej granicy normy powoduje 2-krotne większe ryzyko wystąpienia choroby,
• czynniki rasowe -mężczyźni rasy czarnej chorują najczęściej, a razy żółtej najrzadziej,
• mutacje genów,
• wpływ kancerogennych toksyn i metali ciężkich,
• dieta z dużą ilością nasyconych kwasów tłuszczowych, a z niską zawartością selenu, witaminy E i D.
Częstotliwość (zachorowalność)
Rak prostaty jest drugim najczęściej rozpoznawanym nowotworem u mężczyzn. Coraz częściej nowotwór ten jest rozpoznawany w krajach rozwiniętych. Najwięcej zachorowań notuje się w Ameryce Północnej i Europie, najmniej w południowo-wschodniej Azji. Szacuje się, że u jednego z sześciu pacjentów zostanie zdiagnozowany rak prostaty. Z danych epidemiologicznych wynika, że w 2017 roku zachorowalność na raka prostaty w Polsce wynosiła 14,5 tysiąca nowych przypadków a śmiertelność – od 5 do 6 tys. osób.
Objawy choroby
W początkowym stadium choroby nowotwór nie daje objawów. W miarę rozwoju pojawiają się objawy wskazujące na łagodny rozrost gruczołu krokowego: częstomocz, utrudnienie w oddawaniu moczu, słaby strumień moczu i uczucie parcia na mocz. Objawy te powinny niepokoić i skłaniać do wizyty lekarskiej.
W dalszej fazie rozwoju następuje naciekanie tkanek otaczających gruczoł krokowy. Istnieje możliwość przerzutu do naczyń krwionośnych – głównie do kości i narządów miąższowych, czyli wątroby, płuc, mózgu oraz węzłów chłonnych.
Postępowanie w przypadku wystąpienia objawów
W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów, należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu lub lekarza specjalisty, w celu przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki.
Rozpoznanie i diagnoza
Diagnostyka w raku gruczołu krokowego obejmuje:
• badanie per rectum – ocena nieprawidłowości w obrębie gruczołu poprzez badanie palpacyjne, mające na celu wyczucie twardych guzków,
• kontrola swoistego antygenu sterczowego PSA (stężenie > 4 ng/l w surowicy może sugerować obecność raka),
• USG doodbytnicze – TRUS – pozwalające na dokładną ocenę struktury i wielkości narządu z możliwością wykonania biopsji,
• badania uzupełniające (TK, MRI, PET).
Jednoznacznym badaniem potwierdzającym obecność komórek rakowych jest badanie histopatologiczne materiału pobranego ze stercza. Wskazania do biopsji to: palpacyjne podejrzenie raka, PSA > 10 ng/ml, PSA pomiędzy 4 a 10 ng/ml przy nieprawidłowościach stwierdzanych w badaniach dodatkowych, zawyżone w stosunku do norm wiekowych lub szybko narastające stężenie PSA.
Sposoby leczenia
W zależności od stopnia zaawansowania choroby wskazane są:
• baczna obserwacja – powtarzanie oznaczeń PSA oraz wykonywanie biopsji u pacjentów z niskim zaawansowaniem choroby,
• hormonoterapia,
• chemioterapia – stosowana w stadium zaawansowanym, gdy mamy do czynienia z przerzutami oraz w trakcie progresji mimo stosowanej hormonoterapii,
• prostotektomia radykalna – całkowite wycięcie prostaty,
• radioterapia.
Przeżycie uzależnione jest od stopnia zaawansowania choroby i zastosowanej formy leczenia po leczeniu radyklanym 5 lat przeżywa 70-85% chorych, przeżycie10 letnie wynosi 50-75%.
Chorzy leczeni z nowotworem zaawansowanym miejscowo przeżywają średnio 4,5 roku, a chorzy z rozsiewem – 1-3 lat. Dlatego tak duże znaczenie ma wczesna diagnostyka i wczesne podjęcie leczenia.
Źródła:
[1] Chmaj-Wierzchowska K., Wilczak M., Rak gruczołu krokowego, [w:] Medycyna rodzinna: podręcznik dla lekarzy i studentów, red. A. Windaka, S. Chlabicz, A. Mastalerz-Migas, Wydawnictwo Termedia, Poznań 2015, s. 693-694.
[2] Pawłowska E., Jassem J., Porównanie polskich i międzynarodowych wytycznych dotyczących stosowania hormonoterapii u chorych na raka gruczołu krokowego, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Onkologicznego Nowotwory” 2016, nr 1.2, s. 158-163.
[3] Krzemieniecki K. i in., Rak gruczołu krokowego, [w:] Interna Szczeklika 2018, red. P. Gajewski i in., Medycyna Praktyczna, Kraków 2018, s. 2339-2341.
